Temel İtaat Eğitimi Nedir?

Ülkemizde yaygın olarak temel itaat eğitimi adıyla bilinen eğitim programı, dünyada tasmalı itaat (leash obedience) olarak kabul görür. Köpeğin, sevk kayışı ile gezdirilirken parkta, sokakta, diğer köpeklerin yanında vb. ortamlarda, günlük hayatınızda en çok kullanacağınız temel bazı komutları uygulamasını kapsar. Nedir peki bu temel komutlar?

Takip: Köpeğinizin sizinle birlikte, bir sağınıza bir solunuza geçmeden, ayaklarınıza dolanmadan, çevrenizde dönmeden, çekiştirmeden, temponuzu takip edecek biçimde yürümesidir. Siz durduğunuz zaman köpek bir komut almadan kendiliğinden oturmalı, harekete geçtiğinizde sizinle beraber yürümeye başlamalıdır.

Otur: Otur komutu, aynı zamanda otur-bekle demektir. Türkiye'de yaygın olarak, ayrı bir komut olarak otur-bekle ile ayrılarak köpek sahiplerine aktarılan bu komut, köpeğin ikinci bir komut alana dek oturması anlamına gelir. Bu, bütün dokümanlarda böyle yazarken, ayrıca bir "bekle" komutuna ihtiyaç nedir? Köpek zaten ikinci komutu alana dek orada oturmayacak mıydı? Kendi tecrübelerimden yola çıkarak bunun, temel itaat eğitimi kapsamında köpeğe öğretilen komut sayısını sahibin gözünde artırmaktan başka bir amacı olmadığını söyleyebilirim. Zaten tasmalı itaat kapsamındaki bu komutu uygularken köpeğinizden çok fazla uzaklaşamayacağınızı da hatırlatmak isterim. Evet, temel itaat kapsamındaki "otur" komutunun tam karşılığı bu: köpeğin ikinci bir komut alana dek, tasmalı biçimde oturması. Komutu şişirmeye, büyütmeye gerek yok. Elbette bunun da bir sınırı var, lütfen abartılı söylemlere aldanmayın. "Köpeğiniz siz yanınızda olun olmayın, 5 saate kadar hiç kımıldamadan bekler." gibi bir iddianın gerçekçiliğini lütfen iyi değerlendirin. "İkinci bir komut alana kadar" demek, "siz köpeğe otur komutu verdikten sonra ertesi gün aynı yerde köpeğinizi oturur vaziyette bulursunuz" demek değildir.

Otur-bekle: Yukarıda, bu komutun işlevsiz bir komut olduğunu zaten açıkladık.

Yat: Yine genel ve bilinen kanı, köpeğe otur komutundan sonra verilmesi gereken, köpeğin oturur pozisyondan yatar pozisyona geçmesini sağlayan komut olmasıdır ki, sık yapılan eğitim yanlışları içine dahil edebiliriz. Tasmalı itaat kapsamında, köpeğiniz ister yanınızda yürüyor olsun, ister oturuyor olsun, ister sizinle beraber koşuyor olsun, "yat" dediğinizde yatar. Komutun olması gerekeni budur. İkinci bir komut alana dek de yatıp beklemelidir. Kendimi tekrara düşmek istemiyorum, dolayısıyla temel itaat kapsamında köpeğe yat-bekle diye bir komut da vermenin mantığı yoktur. Köpeğimiz 3 saniye yatıp kendi kafasına göre kalkacaksa yat komutunu öğretmenin bir mantığı yok zannımca, aerobik yapmıyoruz değil mi? Deve-cüce oyunu gibi düşünün, deve denmeden kalkmak zaten yok.

Yat-Bekle: Yukarıda bu komutun da işlevsizliğini açıkladık zannımca.

Hayır: Köpeğin, yapmasını istemediğiniz bir davranışını kesmek/durdurmak amacıyla söylenir. Yazık ki ülkemizde köpek sahiplerince en sık kullanılan komut da budur. "Hayır Oktay! Oktay hayır, hayır hayır!" "Oktay hayır, dur Oktay, yapma Oktay, üstüme atlama Oktay..." Birinin bana sürekli "hayır" diye bağırdığını, ne yaparsam yapayım takdir edilmediğimi düşünüyorum, bu benim kafamı karıştırmaktan başka işe yaramıyor. Evet, bu komut gerekli; ancak hayvan sahiplerince bu komutun hangi zamanlarda verilmesi gerektiği konusunda iyice bilgilenmeleri gerekiyor. Köpeğinizin suya girmesini istemiyorsanız yanınıza çağırın, üstüne atlamasını istemiyorsanız "otur" komutunu verin. Kısacası önce, yapması gerekeni söylerseniz, köpeğinizin kafasını da netleştirmiş olursunuz.  

Aferin: En sevdiğim sözcük. Köpek için sözlü bir pekiştireç. Peki bir komut mu? Tabii ki hayır. Yaptığı veya yapmakta olduğu şeyin doğruluğunu onayladığınızı, sözle belirtme şeklinizdir. Bir komut olarak yansıtılmasından ziyade, temel itaat kapsamında köpeğe benimsetilen, öğretilen sözcüklerden biri olarak kabul etmek daha doğru. 

Özetle temel itaat eğitimi, birkaç temel komutun öğretildiği bir eğitim gibi görünüyor. Genelde de bu şekilde yansıtılıyor. Köpek sahibinin gözünde, bu eğitimin öneminin kavranması içinse komut sayısı artırılarak eğitim, sahibin gözünde şişirilerek bu hizmet satılmaya çalışılıyor. Çünkü köpek sahipleri temel eğitime "3-5 tane sözcük için mi bu kadar para vereceğim" mantığıyla yaklaşabiliyorlar. Sorun şu ki, köpeğinizi dil kursuna göndermiyorsunuz. Gerçekte bu eğitim, sahip ve köpeğin arasındaki lider-köpek ilişkisini düzenlemektir. Köpeğine temel itaat eğitimi aldırmak isteyen pek çok sahiple aramızda geçen diyalog şu şekilde:

- Oktay Bey biz köpeğimize temel itaat aldırmak istiyoruz.

- Adı neydi köpeğinizin?

- Tony.

- Otur Tony.

(Köpeğin bir davranış bozukluğu yoksa ya da sıfır bir köpek değilse genellikle oturur)

- Evet ama bizi hiç dinlemiyor, hele dışarıda kafasına göre takılıyor.

Sonuç: Eğitim alması gereken, köpek değil köpek sahibi. Çünkü pek çok köpek, bir şekilde bu sözcüklerin (takip, tasmalı yürüyüşü ayrı tutuyorum), ne anlama geldiğini zaten bir şekilde öğrenmekte, ancak sahiplerine itaat etmemektedir. Temel itaat eğitimi, bu komutların nizami biçimleriyle köpeğinize yeniden öğretilmesini ve en önemlisi size itaat etmesini sağlamak, lider-sahip ilişkisini düzenlemektir. Başka bir deyişle, size boynundan bağlı olan köpeğinize, sizin ona bileğinizden bağlı olmadığınızı öğretmektir temel itaat eğitimi.

Temel itaat eğitimi oturmamış bir köpeğin diğer eğitimleri alması mümkün değildir. Bunu bir başlangıç aşaması olarak düşünün. Okulun kurallarını, kimin öğretmen kimin öğrenci olduğunu ve bazı harflerin öğretilmesi gibi... Alfabeyi bilmeden kompozisyon yazamazsınız. Alfabeyi biliyor olmanız da derste öğretmeninizin saçını çekebileceğiniz anlamına gelmez. Ancak size tavsiyem, bilhassa bire bir eğitimle çalışmak istiyorsanız, temel eğitimden sonra köpeğinizden beklentilerinizi eğitmeninize açıkça bildirmeniz. Böylece eğitim programını ona göre şekillendireceklerdir. 

Umuyorum bu yazı, temel itaatin ne anlama geldiğini ve ne anlama gelmediğini açıklamak adına faydalı bir yazı olmuştur. Bir sonraki yazımda, ileri itaat eğitiminden bahsedeceğim.

Oktay GÜLSAÇAN
Köpek Eğitmeni
İzmir - 2011