Köpek eğitiminde sahiplerin en çok dile getirdikleri yakınmaların
başında “Komutu biliyor; ancak yapmıyor.” gelir. Köpek, her zaman sahibinin
dediğinin aksine komutu tam olarak bilmiyor ya da çevresel faktörlere adapte
edilmemiş olsa da bazı durumlarda bu yakınmada gerçeklik payı vardır. Sorun bu
olsun ya da olmasın, Premack ilkesi, köpek eğitiminin temellerinden biridir ve
pek çok yerde kullanılabilir çünkü köpeğin davranışlarını belirlenmiş bir yönde
değiştirmenizde size yardımcı olacak bir tekniktir.
Premack’a göre, belirli bir anda, organizmanın yapmayı istediği davranışların
hiyerarşik bir sıralaması vardır ve bu hiyerarşinin en üstünde, bütün olanaklar
sağlandığında organizmanın doğal olarak yapacağı ilk faaliyet yer alır. Diğer
faaliyetlerin ortaya çıkma olasılığı hiyerarşideki yerine bağlı olarak azalır.
Bu hiyerarşi içinde yer alan her davranış, kendinden üst bir
faaliyet tarafından pekiştirilebilir ve kendinden daha alt düzeylerdeki
faaliyetler için bir pekiştireç rolü oynar. Bu ikinci ifade Premack ilkesi
olarak bilinir. (Cüceloğlu,1997,157)
Bu ilkeye göre organizmaya hiyerarşinin alt sıralarında yer
alan bir davranışı yaptırmak için üst sıralarda yer alan bir ihtiyaç,
pekiştireç olarak kullanlır ve bireyin en çok hoşlandığı ve tercih ettiği
davranış, hoşlanmadığı ve tercih etmediği diğer bir davranışla koşullandırılır.
Yani gerçekleşme olasılığı yüksek olan davranışlar, gerçekleşme olasılığı düşük
olan davranışları kazandırmak amacıyla kullanılır.
Basit bir örnekle açıklayacak olursak, köpeğimiz “yerine” komutunu biliyor
ancak uygulamak istemiyor. Aynı köpeğimiz preslenmiş kemiklere ise bayılıyor.
Biz ise yerine geçtiğinde, onu preslenmiş kemikle ödüllendiriyoruz. Böylece
yerindeyken, kemik kemireceğini öğrenen köpeğin, “yerine” komutunu uygulama
sıklığı artıyor.
Burada önemli olan nokta, Premack ilkesinin kullanılabilmesi, köpeğin hangi
faaliyetlerden daha çok hoşlandığını tespit edebilmemize bağlıdır. Bu teknikten
yararlanmadan önce, onun yapmaktan hoşlandığı ve hoşlanmadığı davranışların
hiyerarşik listesini oluşturmak zorundayız.
Bu ilkenin en büyük avantajlarından biri, hem köpeğin hem de
sahibin istediğine ulaşmasıdır.
Açıklığa kavuşması istenen şey, köpeğin davranışı ödüllendirilmeye karar verilmişse, önce onun neyi ödül olarak algıladığını bilmenin gerektiğidir. Köpeğimizi iyi tanımalı ve keyif aldığı davranışların hiyerarşisini iyi belirlemeli, neyi ödül olarak algılayacağını tespit edebilmeliyiz
.
“Psikologlar pekiştirme miktarının öğrenme miktarının hızını etkileyeceğini düşünmüşler. Köpeğin yeni bir davranış öğrenmesini isteyen kişi ona önemli göreceği bir miktarda ödül vermelidir. Köpeğin kedi kovalamaktan vazgeçmesine altenatif olarak ödül bisküvisi vermeye niyetlenen" kişi, büyük
bir olasılıkla, köpeğe iyi bir ödül ortamı yaratmamaktadır.
Premack İlkesi Kullanarak Köpeğimize “Gel” Komutunu Öğretmek
Temel düzeyde köpeğini eğitmeye çalışan bir köpek sahibi için Premack ilkesinin
basit kullanımlarından biri “Gel” komutunun öğretilmesidir.
1. Köpeğinizi 8-10 metrelik bir kayışla bağlayın ve köpeğinizi yanınızda tutun.
2. En sevdiği oyuncaklardan birini köpeğinizin göreceği
şekilde 10-12 metre
uzağa atın.
3. Köpeğiniz heyecanla oyuncağa gidecektir ve muhtemelen bu esnada vereceğiniz “Gel”
komutuna itaat etmeyecektir. Bu nedenle onu oyuncağa ulaşmasına az bir miktar
kala kayışla durdurun ve oyuncağına ulaşmasına izin vermeyin.
4. Daha sonra köpeğinize “Gel” komutu vererek birkaç adım geri çekin.
5. Köpeğiniz size döndüğünde ise onu heyecanla sevin ve oyuncağına gitmesine
izin verin.
Böylece Premack ilkesini kullanarak köpeğinizin çok istediği oyuncağa ulaşması
için önce sizin “gel” komutunuza uyması gerektiğini öğretebilirsiniz. Başlangıç
için kayış kullanmanız zorunludur, zamanla köpeğiniz sesli komutunuza itaat
etmeyi öğrenecektir.
Premack İlkesi Kullanarak Odaklama Çalışmak
Orta düzeyde köpeğini eğitmeye çalışan bir köpek sahibi, referans noktasının
kendisi olmasını ister ve köpeğin bir hareketi sergilemeden önce kendisine
bakmasını, odaklanmasını ister. Bunun için:
1. Köpeğinizi 8-10 metrelik bir kayışla bağlayın ve yanınıza yedekleyin.
2. En sevdiği oyuncaklardan birini 7-8 metre uzağa atın.
3. Köpeğiniz yanınızdan ayrılmak isterse buna izin vermeyin. Bu esnada hiçbir
komut vermeyin.
4. Köpek, inatla çekmeyi sürdürecektir ancak yerinizden kıpırdamayın.
5. Bir süre çeken köpek (eğer sizi yoracak düzeyde zorluyorsa küçük bir “pişt”
sesi kullanabilirsiniz ancak ilerleyen egzersizlerde yapmamaya özen gösterin.)
size baktığında “Git” diyerek gitmesine izin verin. Eğer köpeğiniz gitmezse bir
adım atarak teşvik edin. Oyuncağı aldığında ise aferin diyerek heyecanla
oynayın.
6. Size bakma süresini her seferinde uzatın ve oyuncağı attığınızda 3-4 dakika
boyunca sizi referans alan bir köpeğiniz olana dek egzersizi sürdürün.
Premack İlkesi Kullanarak İtaat Çalışmak
İleri düzeyde bir eğitim istiyorsanız (elbette köpeğinizin belli bir seviyede
olması gerekiyor) Premack ilkesinden faydalanarak köpeğinize pek çok komutu
yaptırabilirsiniz.
1. Köpeğinizi 3-4 metrelik bir kayışla bağlayın ve yanınıza yedekleyin.
2. Çok sevdiği bir yiyeceği ya da oyuncağı belli bir mesafeye, onun
görebileceği şekilde yerleştirin.
3. Daha sonra “Otur”, “Gel”, “Yat”, “Dur”, “Takip” gibi bildiği pek çok komutu
yapmasını isteyin.
4. Yeterli gördüğünüz noktada köpeğinizin yiyeceği veya
oyuncağı alması için kayışını bırakın.
5. Burada önemli olan nokta, köpeği çok zorlamadan her gün istenenleri
zorlaştırmaktır.
6. Belli bir düzeye geldiğinizde kayışsız çalışabilirsiniz.
Premack ilkesini at-getir oynamakta, köpeğinizin sizi karşılarken üstünüze
atlamasını engellemek için, yemeğine atlamamasını öğretirken vb. yaratıcılığınızı
kullanabildiğiniz her yerde uygulayabilirsiniz.
Aşağıdaki videoda Premack ilkesiyle çalışılan oldukça inatçı bir Staffordshire Terrier görüyoruz. 2-3 dakikalık videoda 15 dakika içinde köpeğin nasıl değiştiğini gözlemleyebilirsiniz.
Premack İlkesi Uygulanırken Dikkat Etmeniz Gerekenler
1. Köpek tarafından zorlanmadan yapılan davranışlar belirlenmelidir. Şayet köpeğiniz
istediğinizi her koşulda yapmayı reddediyor ise bunun nedenlerini araştırmalısınız.
2. İstenilen davranış yapıldığında ödül derhal
verilmelidir. Ödüllendirmede aksama ve tereddüt egzersizleri başarısız kılar.
3. Ödüller somut şeylerden daha çok
eylem içerikli olmalıdır. Ödül bisküvileri yerine oyun oynamasına, koşmasına
izin vermek gibi.
Köpeğinizle beraber iyi haftalar dilerim.
Oktay GÜLSAÇAN
Köpek Eğitmeni
İzmir - 2013
Social Medya Hesaplarımız