Nosework ve Scentwork nedir, Köpeğimize Ne Faydası Var?

NOSEWORK - SCENTWORK YA DA KÖPEKLER İÇİN BURUN EGZERSİZLERİ

Hepimiz artık biliyoruz ki koku duyusu köpeklerin en önemli duyusu! Üstelik de insandan kat be kat daha iyi koku alabiliyorlar. Köpek beyninin büyük bir kısmı koku duyusunun çalışması için kullanılır. İnsanların burnunda yaklaşık beş milyon koku alma hücresi bulunurken köpeklerde bu sayı 200 milyona kadar çıkar. İnsan burnunda koku alma bölgesinin genişliği 5 santimetrekare iken, bu alanın köpeklerde 150 santimetrekare olduğu biliniyor. Farklılık ve köpekler için koklamanın önemi sadece oranlarla ilgili değil elbette, köpeklerin burunlarının çalışma prensibi de insanlarınkinden daha farklı. Nefes alma ve koku alma faaliyetleri insanlarda olduğu gibi bir arada gerçekleşmez. Hava, köpeğimizin burnundan girdikten sonra, biri nefes almak, biri koku almak için işlev gören 2 ayrı bölüme gider. Yani soluk alıp vermesi köpeğin aldığı kokuyu analiz etmesini engellemez hatta verdiği nefesin de yeni kokuların girmesine yardım ettiği düşünülmekte. Bu şekilde sürekli soluk alıp verirken bile koku alabilmektedirler. İnsanlar dünyayı algılarken nasıl görme duyusuna çok güveniyorsa, köpekler de koklama duyularını öne çıkarırlar. Köpekler kokuları aldıklarında sadece esansları ayırt etmeyi başarmıyor, aynı zamanda hormon ve feromonları da algılayabiliyorlar.Ve insanoğlu olarak binlerce yıldır onların koklama duyularından birçok alanda yararlanıyoruz. Yabancı hayvanların kokusunu almak, iz sürebilmek, ve bizleri yabancı insan ve hayvanlardan korumak, avların yerini göstermek ya da yaralı avları avcıya getirmek, kaybolmuş insanları bulmak, enkaz altında, çığ altında kalmış, ormanda kaybolmuş insanları bulmak, mayın, patlayıcı, narkotik madde gibi maddeleri bulmak gibi pek çok alanda köpeklerin burunlarından faydalandığımızı duymuşsunuzdur. Hatta kanseri tespit edebilen köpeklerle ilgili haberleri belki okudunuz. Ve yine pandemi sürecinde koklayarak hastalığı tespit edebilen köpekler eğitildi. Özetle köpeklerin üstün koklama yeteneklerinden hayatımızın pek çok alanında faydalanıyoruz. 

Koklamaya adanmış bu kadar büyük beyin kapasitesiyle, köpeğinizi koklamaya teşvik ederseniz ne kadar enerji yakabileceğinizi hayal eden bir grup insan (aslında 3 profesyonel köpek eğitmeni) uyuşturucu ve bomba tespit köpeklerinden esinlenmiş ve bu yeni spor dalını ortaya çıkarmışlar. Çünkü profesyonel olarak birer detektör olarak kullanılmasalar da tüm köpeklerin çok üstün koklama yetenekleri var ve günümüz köpekleri maalesef koklamaya yeterince zaman ayıramıyor.

Nosework, köpeklerin en doğal ve güçlü yeteneği olan koklama duyularına dayanan bir köpek eğitim yöntemi olarak tanımlanabilir. Nosework eğitimleri köpekleri hem zihinsel hem de fiziksel olarak meşgul eder. Nosework, köpeklerin burunlarını kullanarak belirli kokuları bulmasını ve takip etmesini öğretmek için kullanılan bir yöntemdir. Köpekler, doğaları gereği kokuları çok iyi algılar ve nosework eğitimi bu yeteneklerini kullanmalarını sağlar.

Nosework'ün köpekler için neden bu kadar faydalı olduğunu anlamak için, koklama eyleminin bir köpek için ne anlama geldiğini düşünmek önemlidir. İnsanlar gibi köpekler de çevrelerindeki dünyada gezinmek için beş nörolojik görme, koku, ses, tat ve dokunma duyusuna güvenirler. Bununla birlikte, biz insanlardan farklı olarak, koku, bir köpeğin açık ara en çok kullandığı duyudur.

Nosework'ün köpekler için faydaları arasında fiziksel aktivite, zihinsel uyarım ve güven oluşturma yer alır. Hem köpek hem de aile için nosework, ilişkilerini bir sonraki seviyeye taşımanın harika bir yoludur. Yurt dışındaki barınaklarda köpeklere zihinsel zenginlik sağlamak için nosework giderek daha fazla kullanılmaktadır ve nosework çalışmaları yeni ailelerini bekleyen köpeklerin zihinsel olarak sağlıklı kalmasına yardımcı olur ve hatta sahiplenilmelerine yardımcı bile olmaktadır.

Peki hangi köpekler NoseWork yapabilir? Aslında cevabı basit: "Tüm köpekler!". Nosework, yavru köpekler, yaşlı köpekler, yaralı veya fiziksel engelli köpekler, korkak ve tepkisel köpekler (evet, hemen hemen tüm köpekler) dahil olmak üzere tüm köpekler için eğlenceli bir arama etkinliğidir.

Nosework eğitimi, köpeklerin keşif, arama ve problem çözme, odaklanma gibi zihinsel becerilerini geliştirmek için kullanılabilir. Bu tür bir eğitim, köpeklerin kendilerini ödüllendirmelerini sağlar ve aynı zamanda onların zihinsel ve fiziksel olarak meşgul olmalarına yardımcı olur. Köpekler, kokuları ararken zorluklarla karşılaşabilir ve bu zorlukları çözmek için problem çözme becerilerini kullanmaları gerekir.

Nosework eğitimleri, köpeklerin fiziksel olarak da meşgul olmalarını sağlar. Köpekler, kokuları ararken yürüyebilir ve bu tür bir hareket, onların fiziksel olarak meşgul olmasını sağlar. Ayrıca, köpekler, kokuları ararken çok sayıda alanı ve mekânları keşfedebilir. 

Peki Nosework çalışmaları zor mu?

Hayır hiç zor değil. Köpeğinizin en doğal yeteneğini kullanmayı öğrendiğinizde ve ona bu konuda alan açtığınızda aranızdaki ilişkinin nasıl güçlendiğini göreceksiniz. Basitten karmaşığa pek çok nosework egzersizini evde, parkta, sokakta kendi kendinize öğretebilir ve uygulayabilirsiniz 

Scentwork ise nosework'e göre bir derece daha spesifik olarak tasarlandı. Nosework'te köpeğiniz temel olarak birinci derece bir uyaranla çalışırken, scentwork'te koşulsuz bir uyarıcı kullanılarak köpeğin daha komplike problem çözme yeteneği ve arama faaliyeti yürütmesi istenmiştir. Örneğin köpek için bir şey ifade etmeyen esanslı bir yağ kokusu kullanılır ve köpek bu kokuyu tespit ettiğinde ödüle ulaşır. Aslında detektör köpeklerin yaptığı işten farksız, ama daha ulaşılabilir ve eğlenceli.

Peki Nosework ve Scentwork çalışmalarının köpeğime faydası ne olur?

Aslında yukarıda pek çok kez değindik ama kabaca yine bahsedelim. Reaktivite problemi olan, özgüven problemi yaşayan köpeklerin davranış problemlerinin çözümünde nosework faydalıdır. Yüksek enerjili köpekler için muhteşem bir egzersiz yöntemidir. Köpeğinizin sizinle kurduğu ilişkiyi güçlendirir. Köpeğinizin öğrenme ve odaklanma becerisini geliştirir. 

Siz de vakit kaybetmeden köpeğinizle burun egzersizleri yapmaya başlamalısınız. 

Vesta Pet Services - İzmir Köpek Eğitimi - Sık Sorulan Sorular

Köpek Eğitimi Hakkında Sık Sorulan Sorular(SSS)

İzmir'de köpek eğitimi ücretleri ne kadar?

Köpek eğitimi dediğimiz zaman, pek çok branş, eğitmen ve eğitim merkezi mevcut. Bu nedenle pek çok farklı fiyatla karşılaşmanız ve kafanızın karışması normal. Bu karışıklığı ortadan kaldırmak için Temel İtaat, İleri itaat gibi kavramlar yerine bizler "Sosyal Köpek Sınavı", "Toplumsal Yaşama Uyum Sınavı", "Refakat Köpeği Sınavı" gibi sınavlarla standardize edilmiş eğitim programlarını tercih etmenizi öneririz. Böylece sizin kafanızda olanla eğitmenin kafasında canlanan "eğitim" yazılı bir metin, bir standart haline gelmiş olur ve hatta tarafsız bir hakem tarafından sertifikalandırılırsa taraflar arasında bir anlaşmazlık ihtimali en aza inmiş olur. Genel olarak başlangıç düzeyi eğitimler yavru ve genç köpeklerde İzmir için 4000-5000 bandında başlar, hedefleriniz ve köpeğin durumuna göre 40-50 bini bulabilir.

Tüm köpek eğitim programlarımız için buraya bakabilirsiniz.

Yavru köpeğim çok ısırıyor, ne yapmalıyım?

Yavru köpekler doğaları gereği kardeşleriyle oyunlarını ısırarak oynarlar. Bu onların doğasında vardır. Yavru köpeğinizi elinizle oynatmamalı, ısırmaya teşvik edici davranışlardan uzak durmalı, sık sık oyuncakları ile oynatmalısınız. Bazen de diş kaşıntısı nedeniyle huysuz ve agresif bir görüntü çizerler. Bu ısırma davranışları için de mutlaka doğal kemirmelik diye tabir edilen, kuzu kulağı gibi kemirmeliklerden kullanmalısınız. 2 aylıktan küçükken kardeşlerinden ayrılmış yavrularda, ısırma davranışı daha yoğun ve ısrarcı görülür. Zorlandığınızı hissediyorsanız, bir profesyonelden size köpeğinizle doğru oyun oynamayı öğretmesi konusunda destek alabilir ya da yavru eğitim programlarına katılabilirsiniz.

Köpeğimi yalnız bırakamıyorum, ne yapmalıyım?

Öncelikle köpeğinizi yalnız kalmaya yavaş yavaş hazırlamalı, mutlaka köpeğinizi iyi bir mental ve fiziksel egzersizden sonra kısa süreli olarak yalnız bırakarak yalnızlığa alıştırmalısınız. Ancak köpeğinizde yalnızlık kaygısı çok yüksekse ve baş edemiyorsanız kesinlikle bu konuda uzman birinden destek almalısınız. Bazen ayrılık kaygısı eğitimle aşılamayacak kadar yoğun olabilir, altında yatan medikal bir sebep olabilir, davranış konusunda uzman bir veteriner hekim de size bu konuda yardımcı olabilir.

En eğitilebilir köpek hangisi?

En eğitilebilir köpek diye bir şey yok aslında. Tıpkı insanlardaki gibi, köpeklerde de çoklu zeka kuramından bahsedebiliriz. Hatta bunu ırk bazında değil, köpeğin mizacı ve kişiliğini de düşünerek birey bazında düşünmek en doğrusu olur. Evet, bir border collie'ye sürü gütmeyi öğretmek, bir belçika malinois'le koruma çalışmak ya da bir ingiliz pointer'la av yapmak ve bu alanlarda eğitmek, harcadığımız efor düşünüldüğünde daha kolaydır. Yani ırkların yatkın oldukları işler vardır. Ancak her Border Collie ile sürü gütmek de aynı derecede kolay olmaz. Eğer bir ev köpeğinden bahsediyorsak, drive'ları çok düşük ancak insan iletişimi konusunda iyi olan pek çok ırk çok iyi ev köpekleri olabilir.

Köpeğimi kaç aylıkken almalıyım?

En az 2 aylık. 2 aylıktan küçük yavrular kesinlikle anne ve kardeşlerden ayrılmamalıdır. Anne istemiyor, sütten kesildi, yeme başladılar vb. söylemler genellikle sosyalizasyon'dan haberi olmayan üreticiler tarafından yavrudan bir an önce kurtulmak için uydurulan mazeretlerdir. Yavru köpek, annesi tarafından terbiye edilmeli, kardeşleriyle sosyalleşerek size öyle gelmelidir: En az 60 günlükken!

Köpeğimi ne zaman eğitime yollamalıyım?

Aslında bakarsanız köpeğinizi hiçbir zaman eğitime "yollamanız" gerekmiyor. Ancak köpeğinizle beraber 2 aylıktan itibaren (anneden ayrılır ayrılmaz) eğitim çalışmalarına katılabilir, formasyon sahibi profesyonel bir eğitmenden sizi yönlendirmesi konusunda destek alabilirsiniz. Bu şekilde çalışarak köpeğinize müthiş bir uyum yakalayabilir, hayal ettiğiniz köpeğe ulaşabilirsiniz. Ancak illa ki eğitime yollamak istiyorsanız aşıları bittikten sonra bunun için uygundur. 6. ayını beklemenize gerek yok.

Tüm köpek eğitim programlarımız için buraya bakabilirsiniz.

Hangi köpeği almalıyım?

Yüzlerce köpek ırkı, her bir ırkta binlerce üretici var. Hatta barınaklarda saf kan ve melez pek çok köpek ailesini bekliyor. Barınaktan bile sahiplenecek olsanız, sizin için en uygunu hangisi, yavru mu yetişkin mi, dişi mi erkek mi, büyük ırk mı küçük ırk mı gibi pek çok soru, pek çok cevap var. Bu sorunun asla tek bir yanıtı olamaz bu yüzden. Size en uygun köpeği bulmak için bir profesyonelden destek almanız en doğrusu aslında. Köpekten beklentinizi iyice düşündükten sonra aradığınız birçok profesyonel size bu anlamda destek sağlayacaktır. Ancak "internette gördüm süper uçuyordu" diye bir malinois, ya da "gözleri çok güzel" diye bir husky alırsanız onların ihtiyaçlarını karşılayamayıp hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz. İnsanlar genellikle eğitmenlerden köpeklerini aldıktan, hatta işler içinden çıkılmaz hale gelmeye başladıktan sonra destek isterler; oysa deneyimli bir eğitmen binlerce köpek, binlerce aile görmüştür ve sizin için en uygun köpeği bulmanız ya da hangi köpeklerden uzak durmanız gerektiği konusunda sizi doğru yönlendirebilir.

Köpeğim eşyaları kemiriyor, ne yapmalıyım?

Yavru köpekler bu davranışı genellikle yeterli egzersizleri yapmadıkları için ya da diş kaşıntısı nedeniyle yaparlar. Köpeğiniz yavruysa onu doğru şekilde, sıklıkta ve sürelerde oynattığınızdan; diş kaşıntısı için doğal kemirmelikler tercih ettiğinizden emin olmalısınız. Eğer yetişkin köpeğiniz eşyalarınızı kemiriyorsa egzersiz eksikliği, stres ya da kaygı bozuklukları buna sebep olabilir. Bu tarz bir durumda bir veteriner hekim ya da bu alanda uzman bir hayvan davranışları uzmanından destek alabilirsiniz.

Köpek eğitimi programlarınız yalnızca İzmir için mi geçerli?

Aslında hayır. Online eğitimlerimizle dünyanın her yerinden köpek sahiplerimize hizmet veriyoruz. Ancak evde eğitim konseptimizle İzmir'in sadece belli bölgelerine hizmet veriyoruz. Konaklamalı eğitimler için İzmir ve çevresinde olmanız gerekmekte çünkü her haftasonu 1 saat kadar eğitim merkezimize gelmeniz gerekmekte.

Tüm köpek eğitim programlarımız için buraya bakabilirsiniz.

İzmir'de Köpek Eğitmenleri ne kadar maaş alıyor?

İzmir'de köpek eğitmenleri genellikle 5000 ile 15000 TL arasında maaş/prim alır. Bu, sektördeki tecrübenize, hangi alanlarda uzman olduğunuza ve tabii ki çalıştığınız kurumla yaptığınız anlaşmaya bağlıdır.

Temel İtaat eğitimi ne kadar sürüyor?

Temel İtaat Eğitimi dendiğinde maalesef herkesin kafasında başka bir şey canlanıyor. Çünkü ülkemizde bu alanda yeterli standardizasyon çalışmaları ve doğru bir terminoloji yok. Sizin ihtiyacınız olan tam olarak ne öncelikle onu netleştirmek gerekiyor. Çünkü soru bu haliyle geldiğinde, ya da telefon açıp farklı eğitmenlerden bilgi almak istediğinizde 10 günde temel itaat eğitimi verdiğini iddia eden de olacaktır, 2 ay süreceğini söyleyen de... Bunun sebebi hepsinin temel itaat eğitimi denince anladığının farklı olmasıdır. Bu karmaşıklığı gidermek adına biz, SKS, TYS, BH gibi ulusal ve uluslar arası standartları olan sertifikalı eğitim programlarını benimsiyoruz. Örneğin genç bir köpeği SKS sınavına hazırlamak 3-4 hafta sürerken, temel komutları ödülle yaptırmak 1-2 günlük bir iştir. Oysa öğrenme dediğimiz kavram, tekrar ve yaşantılar sonucu kalıcı davranış değişikliği olarak tanımlanır ve bir köpeğin temel sözcükleri ve istendik davranışları öğrenmesi için koşullanmanın gerçekleşmesi gerekir. Dolayısıyla eğitim, hem sizin hem de köpeğiniz için uzun soluklu bir süreçtir. Hedeflediğiniz köpeğinizin bir kaç saniyeliğine oturması mı, yoksa siz cafe'de çayınızı yudumlarken 15-20 dk yanınızda oturması mı, yoksa birkaç saat oturmanız süresince size sakinlikle eşlik etmesi mi?

Tüm köpek eğitim programlarımız için buraya bakabilirsiniz.

Eğitim Programlarınız kaç gün sürüyor?

Eğitim süreleri eğitimin konseptine (konaklamalı/online/sahip eğitimi) göre değişmekte. Ancak unutmayın ki hiçbir canlı televizyonda gördüğünüz gibi birkaç dakika içinde kalıcı olarak değişmiyor. Köpek eğitimi bir süreç ve süreç boyunca sabırlı olmalısınız.

Hangi ırk köpekleri eğitiyorsunuz?

Hiçbir köpeği ayırmıyoruz, tüm ırkları eğitiyoruz.

Köpeğim için en uygun eğitim yaşı ne zaman?

Bu araştırmayı bugün yaptığınıza göre sorunuzun cevabı "bugün". Daha önce olabilseydi daha önceydi ancak geç kalmadınız, ona ve kendinize bir şans verin! Biz köpek için eğitim sürecinin köpeğin yeni ailesine geldiği an başlaması taraftarıyız. Köpek sahipleri içinse mümkünse köpekle tanışmadan önce!

Hangi eğitim metodlarını kullanıyorsunuz?

Aslında yoğunluklu olarak pozitif eğitim metodlarını kullanmakla beraber bizim metodumuz dünyada "balanced training" olarak biliniyor.

Köpeğime tuvalet eğitimini nasıl verebilirim?

Doğru uygulandığında alan kısıtlama, güvenli alan yaratma, crate/box eğitimi yöntemi tuvalet alışkanlığının kazandırılması konusunda dünyada yaygın olarak kullanılan başarılı bir yöntem. Ancak tabii ki bu durum sizin yaşam koşullarınıza, köpeğinizin yaşına, alışkanlıklarına göre değişir. Doğru olan size ve köpeğinize en uygun yöntemi kurgulamanız ve uygulamanızdır. Tuvalet alışkanlığının kazandırılması aceleye gelmez.

Temel İtaat Eğitimi ücretleriniz nedir?

Pratikte "itaat" gibi, köpek-insan ilişkisinin doğasında yer almayan bir kavramı reddediyoruz. Bunun yerine daha ölçülebilir olan Toplumsal Yaşam Uyum Eğitimi, Sosyal Köpek Sınavı, Refakat Köpeği Testi gibi standartları kabul ediyoruz. Bir konuya ne kadar doğru perspektiften bakarsak sorunlarımızı da o kadar doğru tespit eder, o kadar kolay çözeriz. Köpekler bize itaat etmezler, itaat; askerî bir kavram. Köpek bizim kölemiz ya da astımız değil. Aslında var olan, köpeğimiz bizimle karşılıklı bir ilişki içinde ve biz o ilişkiyi zekamızla yönlendirebiliriz. Ya da o bizi :)

Sorunuza gelince, rakamlar köpeğinizin mevcut durumuna, yaşına, sürece göre değişiyor, 0555 496 96 55 nolu telefondan bizlere direkt olarak ulaşabilir, kafanızdaki sorunun cevabını alabilirsiniz.

Sizin hizmetlerinizi daha ucuza verenler var?

Mutlaka vardır. Her zaman, her hizmeti daha uyguna sunanlar olacaktır. Aldığımız eğitimler, donanımlı kadromuz, sektördeki deneyimlerimiz gereği bu kalitedeki hizmeti bu rakamlara sunmayı her için adil ve kabul edilebilir buluyoruz.

Kaç yıldır köpek bakıyorsunuz?

1990 yılından beri hep köpek sahibiydim.

Kaç yıldır köpek eğitimi alanında hizmet veriyorsunuz

2006 yılından beri köpek sahiplerine köpek davranışları ve köpek eğitimi konusunda destek veriyoruz.

Ben de köpeklerle çok ilgiliyim, köpek eğitmeni olmak istiyorum. Bu mümkün müdür?

Her yıl KÖPED işbirliğinde çeşitli üniversitelerin bünyesi altında köpek eğitmenliği kursları açılıyor. Bunlardan bazılarında bizler de ders veriyoruz. Köpeklere ilgisi olan herkesi bekliyoruz. Detaylı bilgi için 05554969655 nolu telefondan bizlere ulaşabilirsiniz.

Köpek eğitmeni olmak için Veteriner Hekim olmam gerekir mi?

Çocuğunuzun sağlığı ile çocuk doktorları, eğitimi ile öğretmenler, gelişimi ile pedagoglar ilgilenir. Köpek eğitimi de Veterinerlikten bağımsız bir iş koludur. Ancak şunu unutmayın, bir insanın tek bir köpeği çok iyi eğitmiş olması, ya da kendi eline aldığı köpekleri çok iyi eğitmiş olması sizi de doğru yönlendirebileceği anlamına gelmez. İnsan eğitimi için kişinin formasyon bilgisine sahip olması gereklidir. Bununla beraber bir branşta (örneğin IGP) dünya şampiyonu olmuş bir eğitmen, sizin ev köpeğinizi süper eğitecek diye bir kural yoktur. Her mesleğin kendi içinde de uzmanlık alanları vardır. Bizler, 2008'den beri ev ve aile köpekleri üzerine çalışıyoruz.

Yeriniz nerede?

Ofisimiz İzmir Bornova'da. Veteriner kliniğimiz de yine Bornova'da. Köpek eğitim merkezimiz ve köpek otelimiz ise Kemalpaşa Gökyaka mahallesinde.

Köpeğimi eğitim için bir yere göndermek istemiyorum, eve gelip eğitim veriyor musunuz?

Evet, İzmir'in belirli günleri belirli bölgelerinde sahip eğitimi derslerimiz oluyor. Salı günleri Alsancak; Çarşamba günleri Narlıdere, Güzelbahçe, Urla, Çeşme; Perşembe günleri Bornova-Karşıyaka ilçelerinde hizmet veriyoruz. Detaylı bilgi için 0555 496 96 55 nolu telefonu arayabilirsiniz.

Ekibiniz kimlerden oluşuyor, ne okudunuz?

Kurucu eğitmenimiz Oktay Gülsaçan, Lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde tamamladı. Daha sonra Başkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü'nde Formasyon eğitimini aldı. Sonrasında da halen devam etmekte olan Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı'ndaki yüksek lisansına başlamıştır. Köpek Irkları ve Kinoloji Federasyonu'nda Eğitim Komisyonu Sekreterliği, Ev ve Aile Köpekleri Komisyonu Başkanlığı yapmaktadır. KÖPED'de aktif olarak rol almakta, dünyaca ünlü Ethology Institute'de tüm hayvan davranışları üzerine eğitim almaya devam etmekte, Dobermann Irk Derneği'nin de İzmir il sorumlusudur.

Veteriner Hekimimiz Nil Gülsaçan, Lisans eğitimini Ege Üniversitesi Fizik bölümünde tamamladıktan sonra formasyonunu aldı. Daha sonra Veteriner Teknikerliği, ardından da Adnan Menderes Üniversitesi'nde Veterinerlik Fakültesini ve yüksek lisansını bitirerek Uzman Veteriner Hekim oldu. Kendisi aynı zamanda konservutarlı bir piyanist.

Şirket avukatımız, Av. Duru İpek Özgür ise kurumsal yaşamdan sıkılanlardan. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra bir süre avukatlık yapmış, daha sonra çok sevdiği hobisi olan yemek üzerine bir girişimde bulunmuş, ancak üstün hayvan sevgisi ve iş disiplini dolayısıyla bizimle yolları kesişmiş 2 kedi, 1 köpek annesi.

Köpeklerde Tuvalet Eğitimi ya da Alışkanlığı İçin Yapılması/Yapılmaması Gerekenler

Bu yazımda, köpeğimize Tuvalet eğitimini ne zaman vermeliyiz, doğru yere tuvaletini yapmayı nasıl öğretmeliyiz, köpeğimiz tuvaletini tutmayı ya da doğru yere yapmayı ne zaman öğrenir, tuvalet eğitimi verilirken nasıl bir mantık içerisinde olunmalı, tuvaletini öğretirken neler yapılmalı veya yapılmamalıdır gibi konuları ele alacağım.

Öncelikle köpeklerde tuvalet alışkanlığı ya da eğitimi, genel olarak itaat eğitimi adı altında verilen temel eğitimlerdeki istendik davranışlarla aynı yöntemleri kullanarak öğretileceğiniz bir eğitim alanı değildir. 

İtaat eğitimlerinde ya da temel eğitimde, köpeğe  örneğin "otur komutunu" yani "oturma davranışını" öğretirken köpeği oturma hareketine teşvik edersiniz, hareketi yaptığında da ödülünü verirsiniz. Yeterli motivasyon varsa bunu isterseniz günde 300 kere tekrar edebilirsiniz ve böylece bir gün içerisinde ciddi bir şartlanma elde edebilirsiniz. Bir süre sonra köpek, otur dediğinizde hangi hareketi yapması gerektiğine koşullanır (Bkz: Edimsel koşullanma). Ancak tuvalet eğitimi ya da alışkanlığı kazandırırken köpeğe günde 300 tekrar yaptırma şansınız yoktur, ya da sizin motive olduğunuz zaman diliminde "haydi biraz çalışalım" diyerek tuvalet eğitimi sürecini yönetemezsiniz.

Peki Köpeğe Tuvalet Alışkanlığı Nasıl Öğretilir?

Tuvalet eğitiminde/alışkanlığında bu sayıda tekrarları bir günde yapabilme şansınız yoktur. Çünkü köpeği oturmaya teşvik edebilir, arka arkaya belki 20-30 kere oturtabilir ve öğrenmesi için ödüllendirebilirsiniz. Ancak bir canlıya arka arkaya tuvaletini yaptıramazsınız, başarılı olabilecek bile olsanız yaptırmak için çaba harcamamalısınız. Tuvaletini yapması için teşvik edemezsiniz. Dolayısıyla tuvalet eğitiminde yapabilecekleriniz köpeğin sindirim sistemi ile sınırlandırılmıştır. Köpek eğitmeni ya da köpek sahibi, köpeğin tuvalet ihtiyacı olduğunun kesin olduğu durumlarda, örneğin yavru köpeğiniz her uyandığında, yemek yedikten ya da su içtikten sonra doğru alana götürüp orada tuvaletini yapmasını sağlamak ve bu davranışı ödüllendirmek üzere çalışmasını yürütür ve sadece yanında olduğu sürede müdahale etme şansına sahiptir. Zaman içerisinde köpeğin sindirim sisteminin nasıl bir zamanlamada çalıştığını tespit eder ve mevcut düzen üzerinde çalışmaya, küçük adımlarla geliştirmeye başlarsınız.

Yanlış yere yapılan tuvaletler, kesinlikle görmezden gelinmeli ve ceza uygulamalarına gidilmemelidir. Tuvalet eğitiminde ceza kullanmak, hem köpeğinizle ilişkinize zarar verir hem de köpeğinizin karakterine olumsuz etkileri olur. Üstelik de ceza ile başarma ihtimalinizi aslında azaltmış olursunuz. Yanlış yere yaptığı için cezalandırılan köpek, kendi dışkısını ortadan kaldırmaya (kaprofaji) ya da sizin görmeyeceğiniz yerlere (koltuk arkası vb) tuvaletini yapmaya başlayabilir. Ya da dışarıda yanınızdayken de korktuğu için tuvaletini uzun süreler yapmak istemeyebilir.

Köpeğe tuvalet eğitimi verilirken tüm dünyada kullanılan en iyi yöntemlerden biri kafes eğitimidir. Bu yöntem alan sınırlandırmayla ilgilidir. Köpekler, içgüdüsel olarak yattıkları alana yani yaşam alanlarına tuvaletlerini yapmazlar. Yaşam alanlarının sınırlarına tuvaletlerini yaparlar. Böylece hem köpek, kendi yaşam alanının sınırını diğer köpeklere belirtmiş olur hem de yaşam alanını temiz tutmuş olur. Bu da onları hastalıklardan korur. Ancak tabii ki yeni doğmuş bir köpek için yaşam alanı neredeyse annesinin memelerinden 3-5 adım uzakta biter. 3-5 kg'lık hatta bazen 1 kg'ın altındaki bir yavru köpek içinse bizim evimiz ister 50 m2'lik bir stüdyo daire olsun, ister 500 m2'lik bir yalı dairesi, yaşam alanı olmak ve temiz tutulmak için fazla geniş olabilir. Köpek yavrusu için sadece yattığı, biraz da koşup oynadığı bir alan yaşam alanı olarak tanımlanabilir. Bu nedenle köpeğin bütün eve erişimine izin vermek, özellikle de uzun süreler kontrolsüz bırakılıyorsa, tuvalet eğitimi için süreci zorlaştıracaktır. Bizler de yattıkları alanı sınırlar, belli aralıklarla onları tuvalet alanına götürürüz. Bir süre o alanda kalmış köpek, ilk olarak tuvaletini yapacağı için, doğru zamanda doğru yerde olmuş oluruz. Doğru alana tuvaletini yapan köpeği de anında sözel ve somut olarak ödüllendiririz. Yapılabilecek tek teşvik budur çünkü.  Tuvalet eğitiminde ödül olarak yiyecek kullanmak çoğunlukla başarı oranını artırır. Zaman içerisinde alanından çıkarılan köpek, daha önce defalarca götürdüğünüz tuvalet alanına gitmeye başlar. Köpeğin kasları geliştikçe süreler uzatılır ve tuvaletin sıklığı azaltılır.

Ancak bu yöntemin çok önemli bir rizikosu vardır. Doğru uygulanmadığı takdirde köpek, hiç istemeden kafesinin içine tuvaletini yapmak zorunda kalır. Kafesinin içine yani yattığı, uyuduğu alana tuvaletini yapmaya alışan köpek başlangıçta huzursuz olur, fakat bu tekrarladıkça onun için normalleşir ve "yatılan alana tuvalet yapılabilir" algısı oluşmaya başlar. Bu eşik aşıldıktan sonra köpeğin bu yöntemle düzeltilmesi çok zor olacaktır çünkü köpeğin tuvalet alışkanlığı, köpek fiziksel ve mental açıdan olgunlaştıkça yuva, bölge, sınırlar gibi kavramlarla yerli yerine oturan bir alışkanlıktır ve yuvasına tuvalet yapmayı normalleştirdiğiniz durumda, siz tüm alışkanlığın inşa edileceği temel olan "yuvanın temizliği" temelini tabir-i caizse dinamitle patlatmış olursunuz.

Başlangıçta tüm eve her an ulaşılabilir durumda olmamanın ana gerekçesi budur. Köpeğin mental ve fiziksel gelişimi ile beraber zaman içerisinde tüm yuva olarak görmesi mümkündür. Bu nedenle dar bir alandan başlanarak yavaş yavaş yaşam alanı genişletilir ki tamamen doğala uygun olsun. Bu esnada da zaten tuvalet bölgesi ve zeminine gerekli yönlendirmeler yapılarak alışkanlık zamana yani olgunlaşmaya bırakılır. Köpeğin hem zemin/alan şartlanması, hem fiziksel olgunluğu (sfinkter dediğimiz kaslar) hem de mental olgunlaşması sonucunda köpek tuvalet alışkanlığını oturtur.

Köpek tuvalet eğitiminde bir diğer yöntem de zemin şartlamasıdır. Köpeğe ayrılmış daha geniş alan, tamamen çiş pedleri ya da istenen materyal ile kaplanır ve bir süre bunların üzerine yapması sağlanır. Şartlanma gerçekleşmeye başladığında materyal/çiş pedi yavaş yavaş azaltılır. Eğer köpek yavrusu tuvaletini gidip pedin serili olmadığı bir alana yapıyorsa pedi kaldırmakta erken davranılmış demektir. Eğer bir parça pet kaldırıldığında yavru köpek ped olan yere çişini/kakasını yapıyorsa doğru yoldayız demektir. Ve zaman içerisinde pedler azaltılarak ilerlenir. 

Eve ilk girdiği andan itibaren tuvalet eğitimi konusunda doğru yaklaşılmış köpeklerde bu alışkanlığın kazanılması bazen sadece birkaç hafta alabilir. Bazense maalesef köpeğin yaşını doldurmasına kadar zaman alabiliyor.

Bu süreci etkileyen ve zorlaştıran bazı etmenlere gelince:

1. Köpeğin fiziksel boyutu: fiziksel boyut büyüdükçe ya da küçüldükçe anatomik ve mental süreçlerden ötürü süreç zorlaşabiliyor. Bu anlamda en zor ırkların teacup tabir edilen minyatür boy yorkiler ya da dev ırklar Danua, bernese gibi köpekler olduğunu söyleyen eğitmen arkadaşlarımız mevcut. Şahsi tecrübemse bazı ırklarda zemin şartlanmasının daha kolay olduğu yönündeyken bazıları koordinatlara şartlanıyor. Yani bir noktaya yapmayı öğrendiğinde sürekli oraya yapmak istiyor, zemin ne olursa olsun... Küçük ırklarda en büyük dezavantaj köpeğin bir odayı ya da evi alan/bölge olarak görmesinin zaman alması, idrar kesesinin boyutu ele alınabilir. Dev ırklarda ise idrar kesesinin büyüklüğü yani o miktarda idrarı tutabilecek sfinkterlerin gelişiminin zaman alması dezavantaj olarak ele alınabilir.

2. Köpeğin üreticisi ve ilk yetiştiricisi: Üretici her zaman her konuda çok önemlidir. Çünkü köpeğin ilk alışkanlıkları önemlidir. Örneğin damızlık olarak kullanılan anne köpeğin psikolojik problemleri var ve yavruların ve yuvanın temizliğine dikkat etmediyse, siz 1-0 mağlup başlarsınız maça. Yine aynı şekilde üretici köpeklerin bulunduğu ortamın temizliğine dikkat etmediyse işiniz zor demektir.

3. Köpeğin alındığı ortam: Özellikle petshop gibi ortamlarda köpekler cam ya da tel kafeslerde tutulur ve uzunca bir zaman orada yaşarlar. Neyse ki yavaş yavaş bu da bitiyor, bitecek ama halen var. Bu, şu anlama gelir, köpeğin yattığı yer ve tuvaletini yapmak zorunda olduğu yer aynıdır. Biraz önce yuva kavramının nasıl genişlediğini ve bu algı bozulduğu anda tuvalet eğitimi sürecinin çok zorlaşacağından bahsetmiştim. Köpek doğduğu andan itibaren tertemiz bir ortamda olur aslında. Çünkü anne köpek, hem kendisinin hem de bebeklerinin en zayıf olduğu bu dönemde onları dışarıdan gelecek tehditlere karşı savunmak, diğer yabani hayvanların ya da insanların kokudan kendilerini bulabilmelerini engellemek ve enfeksiyon riskini azaltmak için yuvada hiçbir şekilde dışkı ve idrar tutmaz. Zaten bebek bir köpeğin idrarını yapması anne köpeğin onun sindirim sistemini uyarmasına bağlıdır ve anne bu esnada çıkan idrar ve dışkıyı yiyerek yok etmektedir. Yavrular ayaklanmaya başladıklarında ise zaten içgüdüsel olarak yuvadan her geçen gün uzaklaşarak tuvaletlerini yapmaya başlarlar. Dolayısıyla yavruyu siz bir alana hapsedip yuvadan uzaklaşmasına izin vermediğinizde, yuva algısını bozmuş olursunuz ve tuvalet eğitimi zorlaşır.

4. Düzensiz besleme: Bilhassa evde yaşayan köpeklerde düzensiz beslenme, köpeğin ne zaman ve hangi sıklıkla tuvalet yapacağını değiştirdiği için bir dezavantaj olarak ele alınabilir. Daha düzenli bir sindirim sistemi, sizin köpeğinize daha sistemli yaklaşmanızı sağlayacak ana unsurlardan biridir. Köpeğinizi düzenli besleyerek tuvalet eğitimi sürecini hızlandırabilirsiniz. 

5. Hatalı yönlendirmeler: Köpeğinize tuvalet alışkanlığı kazandırma sürecinde yapılacak her tür hatalı yönlendirme süreci daha da zorlaştıracaktır. Aslında az önce kafes eğitiminin yanlış verilmesinin zararından bahsettim. Bununla beraber yavruyu yanlış yere tuvaletini yaptığı için cezalandırma, özellikle bu noktada yıllardır herkesin söylemesine rağmen maalesef halen kullanılan "çişini/kakasını" koklatma, burnunu sokma, hayvana fiziksel şiddet uygulama vb. uygulamalar başlangıçta köpeğin kafasını karıştırıp tuvalet eğitimi sürecini uzatmakta, daha sonra sahibiyle ilişkisini zedelemekte ve güven/özgüven problemleri olarak ileride karşımıza çıkmaktadır. Sigmund Freud anal dönemde tuvalet alışkanlığı aşırı disipline verilmiş çocuklarda savurganlık, cimrilik, çeşitli takıntılar, şiddet eğilimleri olabildiğini belirtmiş. Bu nedenle tuvalet alışkanlığını kazandırmak için yanlış yapmamaya özen göstermelisiniz. Benzer şekilde kimi köpekler de bunu bir dikkat çekme davranışı olarak kodlayıp kullanmaktadırlar. Bunun da sebebi yine yanlış yöntem ve köpek eğitiminin temel prensiplerini bilmemekten ileri gelir.

6. Aşırı beklentiler: Köpeğinizin bebek olduğunu unutmayın ve tuvalet eğitiminin de bir sürece doğru adımlarla yayılması gerektiğini aklınızdan çıkarmayın. Aynı anne babadan doğmuş yavruların bile farklı birer birey olduğunu da aklınızdan hiç çıkarmayın. Sabrınız zorlandığında kendinizin kaç yaşında tuvalet öğrendiğini, kardeşlerinizi, kendi çocuklarınızı düşünebilir, anne babanıza sorarak araştırabilirsiniz. Eski köpeğinizin ya da yeni köpeğinizin kardeşlerinin hangi zamanda öğrendiğinin kıyasını yapmayın. Sadece doğru adımlar attığınızdan emin olun ve zamana ihtiyacınız olduğunu kabullenin.

7. Köpeğin yalnız geçirdiği süreler: Çalışan insanlar, gün içerisinde köpeğini tuvalet alanına yönlendiremeyeceği için, tuvalet eğitimi süreci genellikle zorlaşacaktır.

8. Tuvalet alanında yapılacak değişiklikler: Köpeği önce bu alana, sonra başka bir alana tuvalet yaptırmaya çalışmak tuvalet eğitimi sürecinizi zorlaştıracaktır. Yani ilk 2-3 ayında evde gazeteye ya da çiş pedine yapmaya alıştırdığınızda, daha sonraki süreçte dışarıya alıştırmak zorlu ve sancılı bir geçiş sürecidir. saatlerce gezdirdiğiniz köpeğiniz eve gelip eskiden tuvalet olarak öğrettiğiniz yere tuvaletini yapar ve sizden de her zaman yaptığınız gibi ödülünü bekler. Ya da dışarıya alıştırma evresinde kafası karışıp o zamana dek halılara yapmamayı öğrendiği halde halıya yapmaya başlayabilir. Dolayısıyla ben, henüz aşıları tamamlanmadığı için dışarı çıkışı uygun olmayan yavru köpeklerde, başlangıç için balkon ya da teras gibi bir alana "rulo çim" uygulanmasını tavsiye ediyorum. Bu sayede hem köpek çim zemine, hem açık alana tuvalet yapmaya alışıyor; hem de zaman içerisinde tuvalet ihtiyacı için balkona yönelmeye yani size haber vermeye başlıyor. Bu, kesinlikle apartman daireleri için önerdiğim, yıllardır köpek sahiplerimin başarılı bir şekilde köpeklerine tuvalet eğitimi vermek için uyguladığı bir Vesta Eğitim yöntemi. 

9. İlerlemiş ya da çok erken yaş: Köpek tuvalet eğitiminde/alışkanlığında hazır bulunuşluk önemlidir. Köpeğin fiziksel ve mental olarak bu alışkanlığı kazanacak seviyede olması gereklidir. Hem çok erken hem de çok geç dönemde alışkanlık kazandırmaya ya da var olan tuvalet alışkanlığını değiştirmeye çalışmak süreci zorlaştıracaktır. Uygun dönem genellikle 35. Gün (bu süreç üreticideki süreç) ile başlar, 4. aya doğru bir şeyler oturmaya başlar, günde 2 kez dışarı yapma alışkanlığı ise genellikle 1. Yaşa doğru gerçekleşir. Dev ırklarda 2'yi bulabilir. (Bunlar birer genellemedir ve her köpek için aynı değildir. Ve doğru yöntemlerle ilerlendiği varsayılarak gidilen bir genellemedir.) Dolayısıyla, üreticisindeyken doğru tuvalet eğitimi başlangıcı yapılmış bir yavru köpeği 2 aylıkken evinize aldığınızda, zaman kaybetmeden tuvalet için yönlendirmelere başlamalı ancak kesinlikle zorlayıcı olmamalısınız. Köpeğiniz, kasları geliştikçe sizin emeklerinize karşılık vermeye başlayacaktır. Geç kaldıkça yanlış tuvalet alışkanlığını pekiştirmiş olursunuz.

10. Rutin/Düzen/Disiplin: Disiplin, köpek eğitimin temelinde yatan ana unsurlardan biri. Ancak yanlış anlaşılmak istemem, burada köpeğin değil, sahibin disiplininden bahsediyorum. Tuvalet eğitimine/alışkanlığına indirgediğimizde bu disiplini, düzen, rutin gibi sözcüklerle de karşılayabiliriz. Bu sözcüklerin de yine herkesçe aynı anlaşılması adına "saatli, bir program dahilinde bu konuya eğilmekten" bahsediyorum. Köpeğin düzeni oturmaya başladıkça, saatleri küçük küçük oynarsınız ki daha uzun süreler tutmayı öğrensin köpeğiniz. Bu "küçük küçük" başlangıçta birkaç dakika ile başlar, köpek büyüdükçe 10-20 dk aralığına kadar yükselir. Düzen oturmaya başladıkça zaten köpeğiniz maksimum süresine ulaştığını belli edecektir. Size göre düzen ya da rutin, köpek için düzen ya da rutin olmayabilir. Yani sizin düzeniniz "eve geldikten 10 dk sonra" gibi bir düzense, eve geliş saatiniz her gün değişiyorsa, o düzen köpeğin tuvalet alışkanlığı için zor bir düzendir. Ya da haftanın 3 günü gece 3 günü gündüz çalıştığınız bir düzeniniz vardır; ancak bu, bir köpek yavrusu için sadece düzensizliktir. Düzenden kastım, her gün, aynı saatlerdir. Ne kadar düzenliyseniz o kadar çabuk hedefe ulaşırsınız.

Tuvalet eğitimi/alışkanlığı üzerine belki daha çok yazılabilir ancak bu bilgiler tek bir yazı için yeterli diye düşünüyorum. Son olarak, bozulmuş bir yuva-tuvalet algısının, yanlış yönlendirilmiş bir tuvalet alışkanlığının sonradan düzeltilmesinin çok zor ve normalden çok çok daha fazla zaman alacak bir süreç olduğunu hatırlatarak yazımı sonlandırmak istiyorum.

Oktay Gülsaçan

Sahip & Köpek Eğitmeni

İzmir - 2016

Köpek Eğitimi nedir, ne değildir?

Köpeksiz geçmiş birkaç yıl haricinde hemen hemen 90'ların başından beri köpek sahibi, 2006'dan beri de profesyonel anlamda köpek eğitiminin içinde biri olarak bu yazıyı kaleme alma ihtiyacını şimdi (2016) duyuyor olmam beni bile şaşırttı açıkçası.

Bugüne dek dilim döndüğünce değindiğim Temel İtaat Nedir, İleri İtaat Nedir, Köpek Sahibi Eğitimi Nedir, Pozitif Köpek Eğitimi Nedir, Eğitmen Nasıl Seçilir gibi çok genel soruların ardından, ana çerçeveye (Köpek Eğitimine) yeni değiniyor olmak gerçekten şaşırtıcı bir deneyim olacak benim için de.

Peki, gerçekten de köpek eğitimi nedir?

Eğitim, gerçekten de tanımlaması çok da kolay olmayan bir kavram. Planlı ve belirli bir programa bağlı olarak, bireye çeşitli istendik davranışları kazandırmak, bireye çeşitli şekillerde yaşamlarında ihtiyaçları olan bilgi ve becerileri kazandırmaktır diyebiliriz.

Yukarıdaki tanımlama bugün genellikle insan eğitimi için kullanılıyor olsa da, aslında buradaki birey illa insan olacak diye bir şey yok. Zira neredeyse tüm eğitim kuramlarının atası olan klasik koşullanma da, edimsel koşullanma da, ilkin hayvanlar (fareler, kediler, köpekler) üzerinde yapılan deneylerle ortaya çıkarılmış kuramlar.

Zaman zaman öğretmen meslektaşlarım köpek eğitimi konusunda benden destek aldıklarında, köpek eğitiminin genel çerçevesinin insan eğitimindeki kuramlar olduğunu hemen fark ederler. Buradaki farklılık ise yöntem, teknik ve köpeklerin dünyayı algılayış, öğrenme biçimleridir.

Dolayısıyla köpek eğitimi planlı, programlı ilerleyen ve belirli bir müfredata uygun biçimde ilerlemesi gereken, köpekten köpeğe bireysel farklılıkların olduğu, istendik davranış kazandırma sürecidir diye kendi tanımımı yapabilirim. Belirli bir alana hizmet etmesi beklenen köpeklerin, örneğin dedektör köpeklerin, rehber köpeklerin, arama kurtarma köpeklerinin... vb. alelade seçilmemesinin sebebi, köpekten köpeğe değişen bireysel farklılıkların olmasındandır. Ya da bu profesyonel işler için çok uygun olan bir köpek, sizin evinizde pet/aile köpeği olma yolunda çok da başarılı olmayabilir.

Köpek sahibi olurken, birçoğumuzun "köpek sahibi olmaktan" beklentileri vardır. Kafamızda köpeğimizle yapacağımız faaliyetler, katılacağımız etkinler, aile albümümüze henüz köpeğimizi edinmeden "zihnen" yerleştirdiğimiz fotoğraflar vardır. Fakat köpeğin, belki de hiç doğmamış ancak kendisine rolü biçilmiş köpeğin hiçbir şeyden haberi yoktur. Sizinle karşılaştığı anda sizin gözünüzde canlanan hayalî filmin bir karakteri olan köpek, sadece farklı bir insan görmüş bir köpektir. Siz ona tonla anlam ve beklenti yüklemişseniz bile, o henüz sizi tanımaya çalışmaktan öteye gitmez. Canı o anda oyun oynamak istediyse yeni tanıştığı bu canlının kendisine bir oyun arkadaşı olup olmadığını anlamaya çalışır, açsa yiyecek kaynağı olup olmadığını... Yani sizi o an olduğunuzdan farklı görmez. Peki ya siz? Sizin beklentileriniz?

Bir köpek sahibi olmak istediğinize göre, bir köpekten mutlaka beklentileriniz vardır. Sizi bunun için yadırgamıyor ya da yargılamıyorum. Sadece durumun farkında olmamız gerekiyor. Çünkü köpeğin sorumluluğunu aldığımızda, köpeğin de bizden beklentileri olacak... Bu biraz da çocuk sahibi olmaya benziyor. Günümüzde birçok ebeveyn, henüz çocuğu doğmadan onun geleceği ile ilgili planlar yapmaya başlıyor; oysa çocuk kendisine biçilen role hiç uygun olmayabiliyor. Nasıl bir insana ait olmadığı bir rol yüklendiğinde hem o rolü düzgün yapamayacak, hem de mutsuz olacaksa; köpek için de durum çok farklı değil. Sizin beklentilerinize uygun olmayan bir yavruyu bir kalıba sokmaya çalıştığınızda, normalden çok daha fazla efor sarf eder, ancak düşük verim alırsınız.

İşte köpek eğitimi ve köpek eğitmenleri daha bu evrede sizin yanınızda olmalıdır. Doğacak çocuğunuzu seçme şansınız olmayabilir ancak beklentilerinize "en çok yaklaşacak" köpeği seçmenizde bir eğitmen yardımcı olabilir. Belki de en azından beklentilerinizi törpülemeye yardımcı olabilir.

Siz belki köpek eğitmeninden "sadece" köpeğinizi istediğiniz kalıba sokabilmek için yardım istiyorsunuz, ancak bir köpek eğitmeninin işi hiçbir zaman ısmarlama köpek yetiştirmek değildir. Bizim işimiz iki taraf arasında (köpek ve insan) bir orta yol bulmaktır, bir nevi arabuluculuktur. Dolayısıyla köpek eğitimi, sahibin yaşam standartları, köpeğinden beklentileri doğrultusunda, köpeğin potansiyelini doğru değerlendirmek ve ona bu "reel" istendik davranışları, belirli bir program dahilinde, bir plan çerçevesinde kazandırmaktır. Bu esnada, sahibin/insanın gerçekçi olmayan tüm beklentilerini ona açıkça ifade edebilmek ve bu istendik davranışları köpeğine nasıl kazandıracağı ve sahibin/insanın bu aşamadaki görev ve sorumluluklarını ona açık ve net olarak anlatmak zorundadır.

Buraya kadar anlattıklarımdan, şunu fark edebilmişsinizdir: Köpek eğitmeninin işi, hiçbir zaman sadece köpeklerle değildir. "Al, köpeğimi eğit, teslim et." devri çoktan kapandı. Eskiden köpeğinizi teslim ettiğiniz ve eğitimden sonra aldığınız ekoller tükenmek üzere. Yüzlerce "sahip eğitmeni", "köpek eğitim koçları" filan türedi. Neredeyse tüm kurumlar sahibin, köpeğinin eğitim sürecinde aktif olarak bulunduğu programlara yöneldi. Bunun sebebi çok açık: Köpekler tahmin ettiğinizden daha yüksek zekaya sahip canlılar. Özellikle sosyal ve duygusal zekaları çok yüksek. Yaklaşık 12-15 bin yıllık bir beraber yaşam sürecinden bahsediyoruz. Ve her yıl yapılan araştırmalarda daha eski köpek kalıntılarına ulaşılıyor. Adaptasyon yeteneği son derece güçlü bu hayvanı, siz ve eğitmeni arasındaki farkı anlayamayacak bir canlı olarak düşünmek, şüphesiz ona hakaretten başka bir şey olmayacaktır. Dolayısıyla eğitmenin rolü, köpeğe bu gerçekçi istendik davranışları kazandırırken aynı zamanda köpeğin sahibine/ailesine; kendi köpeğini kontrol edecek kadar da olsa, bilgilerini onunla paylaşmak, her köpek sahibini kendi köpeğinin eğitmeni olacak donanıma ulaştırmaktır aynı zamanda.

Bir köpek, Her Köpek Değildir!

Diğer eğitmen arkadaşlarımı bilemiyorum ancak, benim sıkça karşılaştığım cümlelerin başında "Diğer köpeğim, eski köpeğim..." ile başlayıp "...değildi." ile başlayan cümleler gelir. Hayvan sahibinin daha önceden bir veya birkaç köpek tecrübesi olması, onu bir köpek gurusu yapmaz. Yazının başlarında da ele aldığım gibi, her köpek biriciktir. Hepsinin birbirinden farklı olması normal olandır. Aksi takdirde bizler köpek sahibi değil, sanal bebek sahibi olmayı tercih ederdik. Dolayısıyla köpek eğitimi de hiçbir zaman tek bir yöntem ve teknikten ibaret değildir. Köpek eğitmeninin işi, o köpeğe ve sahibe uygun eğitim yöntemini tespit ve tatbik edebilmektir. Bu da ciddi bir teorik ve pratik bilgi birikimini gerektirir.

Eğitim Uzun Yıllar Alan Bir Süreçtir

Evet tam da öyle. Üç-beş komutu 50-100 kere tekrar ettiğinde köpeğiniz eğitilmiş sayılmaz. Eğitimli bir köpek, sizin yaşam standardınızda size adapte olmuş köpektir. Nasıl ki insan eğitimi uzun yıllar alıyorsa, köpeğin de fiziksel ve mental gelişimi yani köpek eğitimi de yıllar alır. Dolayısıyla verilen eğitimler köpeğin hazırbulunuşluğu göz önünde tutularak verilmelidir. Burada bazen fiziksel gelişim, bazen aşamalı eğitimler gibi çeşitli faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

Yukarıda üstüne basa basa söylediğimiz, planlı ve programlı eğitim tam da bu noktada devreye girer. Her aşamanın titizlik ve hassasiyetle aşılması gerekir. Bazen bir davranışı hızlıca öğrenen ve yaşamında kullanan bir köpek, başka bir davranışı hemen öğrenemeyebilir ya da öğrendiği yeni davranışı yaşamında kullanmamakta ısrarcı olabilir.

Siz Eğitmeseniz de Onlar Öğrenir!

Evet, çok temel problem kaynaklarından biri aslında bu gerçektir. Sizin köpeğinizi eğitmiyor olmanız, köpeğinizin bir şeyler öğrenmediği anlamına gelmez. Öğrenme ve eğitim farklı kavramlardır. Öğrenme, doğal süreçte gerçekleşebilen bir eylemken, eğitim için bir müfredat şarttır. Dolayısıyla siz köpeğinizin eğitimi için belli bir yaşı beklerken yaptığınız her şey, köpeğin yaşadığı her deneyim onun bir şeyler öğrenmesine sebep oluyor zaten. Dolayısıyla hep söylenen bir gerçeği de yeniden vurgulamak gerekir: Köpek eğitimi köpek sizinle tanıştığı an başlar, köpeğiniz öldüğü gün biter.

Tüm bu bilgiler ışığında, köpek eğitmenlerine başvurmak için en uygun zamanın aslında köpek sahibi olmadan önce olduğunu söylemem kesinlikle yanlış olmaz. Sizin yaşamınızın ve köpeğe bakış açınızın bir köpek sahiplenmeniz için uygun olup olmadığı, hangi köpeğin sizin ve aileniz için daha uygun olabileceği, köpek sahibi olduğunuzda hayatınızın nasıl değişeceği, doğru yavrunun seçimi ya da beklentilerinizin realize edilmesi gibi pek çok konuda önceden müdahale etmek her iki taraf için de olumlu sonuçlar doğuracaktır. Köpeğin eve girişi, ona uygun ortamın sağlanması, aile bireyleri ile tanışma, egzersiz düzeni, sosyalleşmesi gibi konularda da sizin bir adım önde olmanız, köpeğinizin eğitiminde çok büyük fayda sağlayacaktır. Yine daha sonraki süreçte neler yapıp en önemlisi de neleri kesinlikle yapmamanız gerektiğini yine eğitmeninizin yönlendirmesiyle uygulamanız sağlıklı olandır.

Bu kadar detaylı bir yazı yazdıktan sonra, köpek eğitmenliğinin ülkemizde akademik bir geçmişi olmadığını da belirtmeden edemeyeceğim. Maalesef bunun bir üniversitesi henüz yok. İlk akla gelen fakülte Veterinerlik Fakültesi iken, veterinerlik fakültelerinin müfredatlarında köpek eğitimi yok. Örneğin Veterinerlik puanı en yüksek üniversitelerimizden birinin tüm okul müfredatında, hayvanların vücut dili, davranış bilimleri ve kedi-köpek yetiştiriciliği adında birkaç seçmeli ders var. Bunu kesinlikle yadırgamıyorum çünkü veteriner hekimlik hayvanınızın sağlığı ile ilgilenir. Ancak hekim olup özel olarak davranışla ilgilenen hekimler olduğu gibi, benim gibi davranış ya da psikoloji/psikiyatri alanlarına yönelmiş insanlar da mevcut. Bununla beraber eğitimin pratik kısımlarında faaliyet gösteren kurslar da mevcut. Geçtiğimiz yıllarda Acıbadem Üniversitesi ve K9 Eğitim, Güvenlik, Danışmanlık şirketi ile ortaklaşa verdiğimiz Köpek İtaat Eğitmenliği kursunda kursiyerlerimizi Köpek Anatomisi ve Fizyolojisi gibi temel bilimlerden tutun da Eğitim Kuramlarına, Satış Pazarlama yeteneklerini geliştirmekten iş güvenliği konularına hatta beslenmeye kadar pek çok konuda bilgilendirerek sektöre iyi ve sağlam bir giriş yapmalarını sağladık. 

Çeşitli devlet kurumlarında belirli branşlara yönelik eğitmenler, hizmet içi eğitimlerle yetiştiriliyor. Ancak onlar da hem sadece o kurumun (detektör, arama kurtarma, güvenlik vb.) ihtiyacı doğrultusunda donanımlılar. Pek çoğu evde, çoluk çocuğun olduğu ortamlarda bir pet beslemek konusunda size yardımcı olamazlar. Çünkü iş köpekleri, ev köpeklerinden çok farklı yetiştirilir ve Vesta olarak 2006'dan beri ev ve aile köpekleri üzerinde yoğun olarak faaliyet gösteriyoruz. Yine Vesta Eğitim çatısı altında hem kurs verdiğimiz hem de saha tecrübesi kazandırarak franchise verdiğimiz arkadaşlarımız mevcut.

Ya da çeşitli köpek eğitim kurumları, kendileri çeşitli kurslar açarak köpek eğitmeni yetiştirirler. Hangi müfredat uygulanmıştır? Yeterlikleri kimler denetime tabii tutmuştur? Bunlar hep camiada tartışılan ancak üzeri örtülen konular olmuştur. Bu tarz konularda en azından sektörün farklı elemanlarından oluşan bir kurul olmalı. Ülkemizde henüz faal bir köpek eğitmenleri birliği, derneği vs. olmaması içinse sadece üzülüyorum şimdilik. Tek bir ortak paydamız bile yok, internette bile. Gidip IACP gibi aslında yöntem ve tekniklerini benimsemediğim (sadece eğitim standartlarını baz alıyorum) bir organizasyona üye oluyorum mesela, çünkü ülkemizde bir organizasyon yok, benimsemediğim bir organizasyon bile yok eğitimle ilgili. Muhalif olacağım bir ekol bile yok. Burada sadece at izinin it izine karışmasından bahsediyorum, yoksa bu işi hakkıyla da yapan pek çok insan var ülkemizde. Sadece dikkatli olunması gereken bir konuyu vurgulamak istedim.

2022'den yazarın notu: Üstteki paragrafı yazdığımda ülkemizde henüz kurulu bir Köpek Eğitmenleri Derneği (KÖPED) yoktu. Neyseki artık var, Köpek Irkları ve Kinoloji Federasyonu'nda önemli bir noktada yer alıyor ve mesleğin standardizasyonu, gelişimi ve saygınlığı açısından çok önemli bir noktada duruyor ve faaliyetlerimizi yürütüyoruz. 

Peki bu konuda kime güvenebilirsiniz? Dünyada pek çok köpek eğitim ekolü, yöntem ve tekniği var. Bunun en temel sebebi, köpeklerin "öğrenmeye aç" hayvanlar olmaları ve üstün adaptasyon yetenekleri. Siz pratik olarak tamamen yanlış bir şey uyguluyor olsanız bile köpeğiniz sizin anlatmaya çalıştığınız şeyi anlamak için mücadele ediyor ve çoğu zaman siz başardığınızı düşünüyorsunuz. Etken ve edilgen dili nasıl ve ne zamanlar kullandığınıza dikkat edin, sizi kolayca ele verecektir. Örneğin köpeğiniz otur komutunu biliyorsa onu siz öğretmişsinizdir, ancak "gel"miyorsa muhtemelen bunu dile getiriş tarzınız "köpeğim gel dediğimde gelmiyor"dur. Bir şeyi öğrendiyse çoğunlukla siz etken durumda, öğrenmediyse köpeğiniz etken durumdadır. Öğrendiyse ben öğretmişimdir ama öğrenmediyse o öğrenmemiştir/öğrenememiştir ya da yapmıyordur. Eh tersten baktığımızda da 1 ya da 1000 köpeği eğitebilmiş olması, kimseyi köpek gurusu yapmaz, kendimi de dahil ederek söylüyorum bu cümleyi. Tek bir yöntemin doğruluğuna inananlar, diğerlerinin yöntemlerinin başarasız olacağına inanırlar. Dolayısıyla neredeyse tüm dünyada birkaç eğitmeni bir araya getirip uzaktan onların birbirlerine sataşmalarını zevkle izleyebilirsiniz. Dünyayı sadece internetten görebildiğim kadarıyla yorumlayabilirim ancak Türkiye'de durum kesinlikle böyle.

Bir eğitmenin öncelikli hedefi köpeği ve sizi tanımak olmalıdır. Ancak tecrübe her zaman önemlidir. Bununla beraber teorik birikime dikkat etmelisiniz. Sonuçta ailenizin bir parçası olacak canlıyı yetiştirirken danıştığınız kişinin rolünü, akademik geçmişini, teorik ve pratik bilgisini, bu bilgileri size nasıl aktardığını dikkatle incelemelisiniz. En büyük payı, bildiklerini size aktarabilme yeteneğine verirdim ben olsaydım. 

Umarım bu yazımda, köpek eğitiminin ne olduğu ve ne olmadığı, köpek eğitmeninin rolünün hayatımızda ne olduğu gibi konulardaki düşüncelerimi az çok aktarmayı başarabilmişimdir. Hepinize köpeklerinizle birlikte mutlu anlar dilerim.

Köpek & Sahip Eğitmeni

Oktay GÜLSAÇAN

İzmir - 2016

Güncelleme: 2022

Bir Köpek Eğitmeni ile Konuşurken Kullanmanızın Bir Şey İfade Etmediği 10 Cümle

Evet, biraz onedio, bunedio tarzı bir yazı olacak ama, aşinalık olursa belki daha somut sonuçlar elde edebileceğimizi düşündüğümüz için bu şekilde kaleme almayı uygun gördük. Konumuz, bir köpek eğitmeni ile yapacağınız ilk görüşmede kullanmanızın size ve bize bir şey kazandırmayacağı kimi cümleler. Bir eğitmenle konuşurken bunları kullanmazsanız daha iyi bir iletişim kurmanız mümkün.

1. "Köpeğim çok yaramazlık yapıyor!"

Şüphesiz bu cümle, biz eğitmenler için yıllardır duyduğumuz pek çok şikayetin ve beklentinin ip uçlarını içeriyor. Köpeğin kaç aylık olduğundan ırkına, nerede yaşayıp sahibin yaşam koşullarına kadar pek çok veriyi bir anda tarayıp belli genellemelere ulaşmamız mümkün, fakat "yaramaz" kavramı çok ucu açık bir kavram. Kimi hayvan sahibi köpeğinin onu gördüğünde üzerine atlamasını yaramazlık olarak adlandırırken, kimisi heyecandan çiş kaçırmasını, kimisi tasmayı ısırmasını ya da dışarda kedi kovalamasını yaramazlık olarak adlandırabilir. Bir eğitmeni aramak üzere telefona uzanmadan evvel, siz neyi yaramazlık olarak adlandırıyorsanız, somut olarak bunları maddeler halinde bir kenara not almanız, biz eğitmenlere çok daha sağlıklı veriler sunmanızı sağlayacaktır.

2. "Çok şımarık bir köpeğim var!"

Bu, ilk cümleyle kesinlikle paralel yapıda ve paralel bir algıya sahip olsa da, şifre çözücülerimiz, bunun "köpeğim sürekli temas etmek istiyor, misafir geldiğinde yerinde durmuyor, herkes sürekli onunla ilgilensin istiyor, ilgi göremez ya da istediği olmazsa havlıyor, çiş yapıyor, eşya kaçırıyor ya da parçalıyor" vb. ifadeleri karşılamak üzere kullanıldığı sinyalini veriyor. Siz yine de en iyisi, köpeğiniz ne yapıyorsa "şımarık" ifadesinden ziyade, daha somut olarak bizlerden değiştirmek üzere çalışma yapılmasını istediğiniz istenmeyen davranışları belirtin.

3. "Çok fazla bir şey istemiyorum..."

Kesinlikle benim favorim bu üçüncü cümle. Genellikle "çok fazla bir beklentim yok" ile başlayıp "Gel dediğimde gelsin, git dediğimde gitsin, otur dediğimde otursun, kalk dediğimde kalsın, kapıdaki herkese havlamasın ama tipini beğenmediklerime havlasın, ısır dediğimde ısırsın, bırak dediğimde bıraksın, yolda tasmasız gezdirebileyim, ben alışveriş yaparken marketin önünde sessizce beni beklesin, agresif olmasın ama gerektiğinde beni ve ailemi korusun..." gibi pek çok istekle devam eden cümledir bu. Bizim algımız bu baştaki cümleyi duyduğu noktada şuna işaret eder, "arayan kişi az paraya çok iş isteyecek". Dolayısıyla istediklerinizin az ya da çok olduğuna bırakın eğitmeniniz karar versin. Siz isteklerinizi sıralayın, bizler nelerin gerçekleştirilebilir beklentiler olduğunu sizlere anlatalım.

4. "Full eğitim ne kadar?"

İşte pırlanta cümlelerden biri de şüphesiz bu. Mesleğimin ilk 3-5 yılında "full eğitim" tabirinin soyut bir kavram olduğunu anlatmaya çabalıyordum ama, bir süre sonra zaman kazanabilmek adına "sanırım temel itaat, ileri itaat ve koruma" demek istiyorsunuz diye yol göstermeye çalıştım. Evet bildiniz, full eğitim diye bir şey yok. Olmaz, olamaz. Bu cümleyi sarf ederken çocuğunuzun hem doktor, hem mühendis, hem avukat, hem çiftçi, hem polis, hem hem hem... olmasını istediğinizi aklınızdan çıkarmayın. Çünkü köpek eğitiminde de branşlar var. Koruma bile kendi içinde branşlara ayrılıyor. Size daha da kötü bir haber vereyim, her köpeğin her eğitime yatkınlığı yok. 

5. "Köpeğimi eğitime vermek istiyorum, fiyat bilgisi alacaktım?"

Ve sıra geldi beş numaraya! Öncelikle bizler, hizmet sektöründe görev yapmaktayız. Mal satmıyoruz, dolayısıyla fiyat yerine "ücret" demek daha doğru olacak ama, daha da önemlisi, köpeğinizin hangi konuda eğitime ihtiyacı var? Öncelikle bunu somutlayalım beraberce. Çünkü az önce de birkaç kez tekrarladığım gibi, herkesin eğitimden beklentisi ve ihtiyacı farklı oluyor. Dolayısıyla da bu, ücrete etki ediyor.

6. "Köpeğim gel, otur gibi komutları biliyor, ileri itaate göndermek istiyorum..."

Genellikle bu cümle, az şey bilip terminoloji kullanmaktan kaçınmayan bir insan algısı yaratmaktan öte bir şey ifade etmiyor eğitmen için. Bu cümleyi kullanan kişi, genellikle az sonra "Tasmalı bir türlü yürümüyor, çok çekiştiriyor, dışarda hiçbir dediğimi yapmıyor, herkesin üstüne atlıyor, her köpeğe havlıyor..." gibi aslında temel ya da tasmalı itaatin içerisinde yer alan bazı konulara da dikkat çeker. 

7. "Köpeğim tasmayı çok çekiştiriyor, o yüzden tasmasız gezdirmek istiyorum."

Evet, en sevdiğim ikinci de bu! "Çocuğum yürümeyi bir türlü öğrenemedi, bu nedenle pilot olsun istiyorum" demek gibi bir şey bu. Hayvanlarla ilgili yasaları hatırlatmak ve öğretmek tabii ki biz eğitmenlerin misyonu olsa da, köpeğinizin ilgisi kayıştayken bile sizde değilse, kayış açıldığında kim bilir nasıl bir kargaşaya götürecektir ortamı, inanın hiç merak etmiyoruz. Bu nedenle her şeyi, sırasıyla öğretmek en doğrusu. Unutmayın, kayışta düzgün yürüyen bir köpeğin size yükü olmamalı.

8. "Sadece koruma eğitimi istiyorum. İtaat etmese de olur."

Dünyadaki bütün eğitim programlarında, sadece hayvan için olanlarında değil, "önkoşul" denen bir kavram vardır. Okuma yazma öğrenmemiş birinin cerrah olması durumunda kendinizi onun ameliyat masasına bırakırken ne kadar huzurluysanız, bizlerden de bunu istediğinizde o kadar huzurlu oluruz. 

9. "Pahalı değil mi?"

İşte favori üçüncü cümlem. Pahalı mı? Bilmiyoruz ki. Bize göre o olmalıymış verdiğimiz hizmetin karşılığı ki onu istemişiz ücret olarak. Pahalı olduğunu düşünsek söylemezdik. Ha belki de pahalı bir şey istemişsinizdir, o yüzden biraz pahalıdır gerçekten. Mesela birçok insana göre bir Ferrari pahalı, kimine göre inanın değil. Gerçekten inanması güç ama, bazı insanlara göre Ferrari pahalı değil. Bazılarımıza göre bir tabak yemeğe 10 lira vermek pahalı, bazılarımıza göre bir restaurantta 5000 lira hesap ödemek pahalı değil. Evet, siz de haklısınız, bir meslek odamız, birliğimiz olmadığı için ücretlendirmelerde bir standardızasyonumuz yok. Maalesef hizmette de bir standardizasyonumuz yok.  Bu cümleyi kullanmanız bizim için tamamen havada kalıyor, alacağınız hizmete de, kimden alacağınıza da, bütçenize de siz karar verebilirsiniz, bizim, sizin bütçeniz ile ilgili bir yargıya varmamız biraz abes kaçacaktır, bu nedenle bu soruya verebilecek pek de bir cevabımız olmuyor. 

10. "Köpeğim söz dinlesin istiyorum."
Hepimiz dünyada barış olsun, açlık olmasın, herkes sevgi dolu, rahat rahat yaşasın istiyoruz. Bilmiyorum, belki de hepimiz bunu istemiyoruz. Ama biz en azından şunu biliyoruz, bazı konularda emek sarf etmeden yol kat etmemiz mümkün değil. Köpeğinizin hangi sözleri, hangi koşullarda, nasıl dinlemesini istiyorsanız ilk önce onları belirlemeli, ondan sonra bunları nasıl sağlayacağınızı öğrenmeli, sonra da pratik olarak bunları çalışmalısınız. Biz eğitmenler ikinciyi size öğretir, yani nasıl öğreteceğinizi öğretir, nasıl pratik yapacağınızı gösterir, biraz da köpeğe ilk etapta bunları pratik yaptırırız. Bizim elimizden gelen budur, sonrasında top sizdedir. Köpeğinizle beraber, sevgi dolu ve huzurlu bir yaşam istiyorsanız, onun eğitimine emek harcamak zorundasınızdır.